چکیده

 دیوار برشی فولادی برای مقاوم سازی ساختمان های فولادی در حدود ۱۵ سال اخیر مورد توجه خاص مهندسان سازه قرار گرفته است. ویژگی های منحصر به فرد آن باعث جلب توجه بیشتر همگان شده است ، از ویژگی های آن اقتصادی بودن ، اجرای آسان ، وزن کم نسبت به سیستم های مشابه ، شکل پذیری زیاد ، نصب سریع ، جذب انرژی بالا و کاهش قابل ملاحظه تنش پسماند در سازه را می توان نام برد . تمام دلایل ما را به این فکر وا داشت که استفاده از آن را در ترمیم ساختمان های بتنی مورد مطالعه قرار دهیم. چون این سیستم دارای وزن کم بوده ، به سازه بار اضافی وارد نکرده و حتی با اتصالاتش باعث تقویت تیر وستونهای اطراف خود می شود. همچنین این سیستم نیازی به تجهیزات خاص ندارد و می توان بدون تخلیه ساختمان و تخریب اعضا سازه ای به بقیه اجزای سازه ای وصل شود. البته طراحی این سیستم در ساختمان های بتنی بغیر از حالت ترمیمی اقتصادی به نظر نمی آید. در این مقاله توضیحات اولیه ای از دیوار برشی فولادی جهت آشنایی بیشتر ارائه شده ، و در قسمت های بعدی بررسی رفتار پانلهای برشی فولادی LYP1 در تقویت و ترمیم سازه های بتنی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت و تفاوت آن با سیستم بادبندی مشابه مورد توجه قرار خواهد گرفت ، و در آخر نتایج آزمایشات بررسی خواهند شد.

کلمات کلیدی: سازه بتنی، دیوار برشی فولادی، مقاوم سازی

- مقدمه

دیوارهای برشی فولادی  SSW 2 برای گرفتن نیروهای جانبی زلزله و باد در ساختمان های بلند در سالهای اخیر مطرح و مورد توجه قرار گرفته است ، این پدیده نوین که در جهان به سرعت رو به گسترش می باشد در ساخت ساختمان های جدید و همچنین تقویت ساختمان های موجود به خصوص در کشورهای زلزله خیزی همچون آمریکا و ژاین بکار گرفته شده است . استفاده از آنها در مقایسه با قابهای ممان گیر تا حدود ۵۰% صرفه جویی در مصرف فولاد را در ساختمان ها به همراه دارد

دیوار های برشی فولادی از نظر اجرائی ، سیستمی بسیار ساده بوده و هیچگونه پیچیدگی خاصی در آن وجود ندارد و لذا مهندسان ، تکنسین ها و کارگران فنی با دانش فنی موجود و بدون نیاز به کسب مهارت جدید می توانند آنرا اجرا نمایند . دقت انجام کار در حد دقت های متعارف در اجرای سازه های فولادی بوده و با رعایت آن ضریب اطمینان اجرائی به مراتب بالاتر از انواع سیستم های دیگر می باشد ، با توجه به سادگی و امکان ساخت آن در کارخانه و نصب آن در محل ، سرعت اجرای سیستم بالا بوده و از هزینه های اجرائی تا حد زیادی کاسته می شود.

سیستم از نظر سختی برشی از سخت ترین سیستم های مهاربندی که X شکل می باشد ، سخت تر بوده و با توجه به امکان ایجاد باز شو در هر نقطه از آن، کارائی همه سیستم های مهاربندی را از این نظر دارا می باشد.

همچین رفتار سیستم در محیط پلاستیک و میزان جذب انرژی آن نسبت به سیستم های مهار بندی بهتر است . در سیستم دیوار های برشی فولادی به علت گستردگی مصالح و اتصالات ، تعديل تنش ها به مراتب بهتر از سیستمهای مقاوم دیگر در برابر بارهای جانبی مانند قاب ها و انواع مهاربندی که معمولا در آنها مصالح به صورت دسته شده و اتصالات متمرکز می باشند ، صورت گرفته و رفتار سیستم بخصوص در محیط پلاستیک مناسب تر می باشد. گزارش اولیه تحقیقات انجام شده در تابستان سال ۲۰۰۰ میلادی در آزمایشگاه سازه دپویس هال دانشگاه برکلی کالیفرنیا نشان می دهد ، ظرفیت دیوار های برشی فولادی برای مقابله با خطراتی مانند زلزله، طوفان و انفجار در مقایسه با دیگر سیستم ها مثل قابهای ممان گیر ویژه حداقل ۲۵% بیشتر می باشد ، در آزمایشگاههای تحقیقاتی استفاده گردیده است که ظرفیت آن حدودا KN6670 می باشد ، آزمایش های مذکور نشان می دهد ، دیوارهای برشی فولادی دارای شکل پذیری بسیار بالایی هستند. به لحاظ اهمیت موضوع بودجه این تحقیقات که به منظور دستیابی به یک سیستم مطمئن جهت ساخت ساختمان های فدرال آمریکا برای آنکه بتوانند در مقابل خطراتی مانند زلزله ، طوفان و بمب مقاومت نمایند ، توسط بنیاد ملی علوم آمریکا و اداره خدمات عمومی آمریکا تأمین گردیده است.

شکل : شکلی از دیوار برشی فولادی در سازه های فولادی (با سخت کننده و بدون سخت)

 ۲- ساختمان های ساخته شده با استفاده از دیوار برشی فولادی اولین ساختمان ساخته شده با استفاده از این روش بیمارستانی در لس آنجلس به نام بیمارستان Sylmar بود، یکی از بزرگترین سازه های ساخته شده با سیستم دیوار برشی فولادی ساختمان شینجوکونومورا ۳ در توکیو است که این ساختمان دارای 51 طبقه بوده و ارتفاع آن از سطح زمین ۲۱۱ متر است . ۵ طبقه آن در زیر زمین واقع بوده و 27.5 مترآن پایین تر از سطح زمین قرار دارد و برای اجتناب از بکار گیری دیوار برشی بتنی ، از سیستم دیوار برشی فولادی در هسته های مرکزی ساختمان که اطراف آسانسور ها ، پله ها و رایزرهای تاسیساتی می باشد و استفاده گردید.

یکی از کاربردهای این پانلها در تقویت سازه های پشتی در ساختمان مرکز درمانی در چارلستون می باشد این سازه در اثر زلزله ۱۹۴۳ آسیب دیده بود این ساختمان متشکل از ساختمان های متعددی از یک تا پنج طبقه می باشد که زیر بنای آنها نزدیک به ۳۲۵۰۰ متر مربع است ، برای تقویت این سازه از بهترین تیم طراحی و تحقیقاتی استفاده گردید . بعد از بررسی های فراوان این سیستم را با توجه به دلایل زیر مناسب دانستند

*جلوگیری از اخلال در کار روزانه و کاهش مشکلات برای بیماران به علت سرعت نصب آن جلوگیری از کاهش وزیر بنای مفید و اتلاف فضاها

*پیش بینی امکان تغییرات در آینده، زیرا در دیوار برشی فولادی به سادگی می توان تغییرات مورد نظر را اعم از جابجائی معماری و با ایجاد بازشو به خاطر عبور تاسیات داد

*جلوگیری از ازدیاد وزن سازه به جز ساختمان های بالا سازه های فراوانی از جمله ساختمان مرکزی ۵۴ طبقه بانک وان ملون در پیتسبورگ پنسیلوانیای آمریکا ساختمان ۲۰ طیفه دادگاه فدرال در سیاتل آمریکا برای تقویت ساختمان بتنی کتابخانه ایالتی اورگ (Oregon state library) رامی توان نام برد که در آن برای تقویت از دیوار برشی فولادی برشی فولادی استفاده شده است .

۳- معرفی سیستم دیوار برشی فولادی برای تقویت سازه های بتنی ساخته شده سال 1995 زلزله در Hugoken-Nanbu4  که زلزله مهیبی بود ، باعث کشته و مجروح شدن انسانهای زیادی شد. ساختمان های بسیاری آسیب جدی دیدند و ساختمان هایی که قبل از سال ۱۹۸۱ و مخصوصا قبل از ۱۹۷۱ ساخته شده بودند ، خسارت شدیدی را متحمل گردیدند و حتی برخی از آنها فرو ريختند

این امر نشانگر این است که آیین نامه و مقررات قدیمی برای طراحی ساختمان به نحو مناسبی نیروهای زلزله و شکل پذیری سازه ای را در نظر نگرفته اند . در سال ۱۹۹۹ زلزله در chi - chi تایوان نیز باعت زیان فراوان و تخریب بسیاری از سازه ها شد. دوباره این ساختمان هایی که قبل از سال 1۹۸3 طراحی و ساخته شده بودند، تخریب شدند و بعد از زمین لرزه ۱۹۹۹ تمام مقررات و آیین نامه های زلزله مورد بازبینی قرار گرفته و همه مقررات قبلی لغو شدند. ضرایب لرزه ای منطقه ای در هرناحیه تایوان تولید و ایجاد گردید . برای مثال شتاب زمین لرزه در منطقه Taichung از 0.23 g به0.33 g افزایش یافت.

 در نتیجه تقریبا همه ساختمانها در Taichung مطابق با مقررات طراحی جدید احتیاج به مقاوم سازی پیدا کردند. هدف این پروژه افزایش و بهبود بخشیدن مقاومت لرزه ای ساختمان های بتن مسلح می باشد. این پروژه شامل سه زیر مجموعه است که شامل:

*پیدا کردن و پی بردن به میزان کمبود مقاومت لرزه ای ساختمان های بتن آرمه موجود بر اساس آیین نامه جدید

*مساله نیروهای وارد بر سازه کاری و همجوار بعلت تغییر مکان های بیش از اندازه جایی آنها

*تحقیق در مورد دو روش برای جذب انرژی توسط پانلهای برشی فولادی و بادبند فولادی برای بهبود مقاومت لرزه ای سازه های موجوده

4-مشخصات لرزه ای پانلهای برشی فولادی با نقطه تسلیم پایین(LYP)استفاده از دیوار برشی فولادی باعث بهبود مقاومت لرزه ای سیستم در طراحی ساختمان های جدید و مقاوم کردن ساختمان های ساخته شده می شود . صفحات فولادی نازک تمایل به کمانش دارند و از این رو ظرفیت جذب انرژی در این رو صفحات محدود است. اخیرا روشهای جدید و تکنولوژی های بدست آمده در زمینه فلزات ، صفحات فولادی جدید را در دسترس ما گذاشته است . این نوع فولاد دارای تنش تسلیم کمتر افزایش طول بالا می باشند و توانایی تغییر شکل دادن و جذب انرژی بیشتری را قبل از شکستن از خود نشان می دهند . یکی دیگر از ویژگی های آن پایین بودن نقطه تسلیم است که این باعث افزایش ناحیه پلاستیک آن می شود و باعث جذب بیشتر تنش می شود و پانلهای برشی فولادی ساخته شده از LYP توانایی جذب و اتلاف انرژی زیادی را دارند، و می توانند در ساختمان های جدید مورد استفاده قرار گیرد . این نوع پانلها همانند دیوار برشی فولادی نسبت به نیروهای زلزله طراحی و ساخته می شوند و چون این پانلها دارای ویژگی جذب و اتلاف انرژی بالایی هستند ، می توان از آنها بعنوان میراگر برای میرا کردن انرژی لرزه ای استفاده کرد . این نوع میراگر فلزی در هنگام جذب انرژی استحکام کافی را دارند و همچنین نسبت به میراگرهای که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند ، نیاز به نگهداری و تعمیر ندارد.

نقطه تسلیم و نقطه نهایی صفحات LYP هردو تحت تاثیر میزان کرنش وارده است . در این تحقیق تاثیر میزان کرنش و نحوه بارگذاری بر روی مشخصات مقاومت لرزه ای پانل صفحه ای مورد آزمایش قرار گرفته است. مجموعه آزمایشات انجام شده و مطالعه روی رفتار پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP تحت سرعت های بارگذاری متفاوت و جابجایی های نموی است.

4 - 1. مطالعات آزمایشگاهی بروی پانل برشی فولاد: LYP

پائل فولادی برشی ، ساخته شده از فولاد با نقطه تسلیم پایین ، عامل موثری برای جذب انرژی زیادی است و با طراحی و ساخت مناسب پانلهای برشی فولادی می توان در جذب و تلف کردن مقدار زیادی از انرژی لرزه ای بهره برد . اما رفتار سازه ای این نوع پانل برشی متاثر از شدت کرنشی است.

 در ۹ نمونه تست شده در آزمایش ، می خواهیم رفتار آنها را در هر یک از نحوه بارگذاری متفاوت مورد ارزیابی قرار دهیم. شكل ۲ نحوه طراحی نمونه ها را نشان می دهد ، شكل ۳ چگونگی آزمایش ها را نشان می دهد. در این نمونه ها نسبت عرض به ضخامت پانل ۵۰ گرفته شده است ، لبه های بیرونی اعضا به خاطر جلوگیری از ترک خوردن اتصالات بين لبه و پانل و صفحه پای ستون تراشیده شده است ، این کار بخاطر اجتناب تمرکز تنش و سوق دادن صفحه به ناحیه پلاستیک که قبلا بحث آن را کردیم و در این تحقیق تاریخچه بارگذاری پانل برشی فولادی آزمایش و بررسی شده است . سه سرعت بارگذاری2.5 و 5 و 10mini / scc انتخاب شده است.

برای دستیابی به سرعت کرنشی این نمونه ها بارگذاری تدریجی به جای بار لرزه ای اعمال می شود . برای هر سه حالت متفاوت جابه جایی  δy و  2δy و δy 3 را در هر دوره بارگذاری آزمایش را می پذیریم . آزمایش روی سازه تا زمانی که مقاومت به زیر ۸۰ % مقاومت نهایی رسید متوقف می شود ، جدول نتایج آزمایشات را نشان می دهد.

 

 

2-4 . بررسی در نتایج آزمایشات:

شکل 4 رفتار حلقه ای هیستریسس (hysteresis) پانلهای برشی را نشان می دهد . مطالعات نشان می دهد که چرخش نسبی ۵  آن ها بیشتر از ۵٪ است که بیشتر از زاویه تغییر مکان جانبی مورد نیاز سازه می باشد که معمولا چرخش نسبی سازه ها را 2.5% که بیشتر از آن موجب تخریب در سازه می شود ، در نظر می گیرند . با تغییر شکل اطراف المان و تغییر شکل مورد انتظار و زاویه تغییر شكل جانبی ۵. به نظر می رسد که برای پانل برشی کافی می باشد . بدیهی است که تمام نمونه های آزمایش شده زاویه تغییر مکان جانبی آنها بیشتر از ۵% خواهد بود که در جدول ۱ نشان داده شده است . در آنها می توان دید که بارگذاری سریع و کند حدودا %۱۶ تفاوت ایجاد کرده است.

 

 

 

تفاوت روی مقاومت نهایی پانل فولادی برشی LYP  با افزایش بارگذاری یکنواخت ، تأثیر نسبت بارگذاری بر روی مجموع ظرفیت استهلاک انرژی قابل صرف نظر کردن است . از شکل ۴ می توان دریافت که پانل فولادی آزمایش شده دارای استحکام و جذب انرژی قابل توجهی است و نسبت به دامنه تغییر مکان در شرایط بارگذاری یا تغییر در دامنه حرکت بی تفاوت است.

مقدار انرژی تلف شده پانلهای برشی در هر شرایط بارگذاری لرزه ای ثابت می ماند . مشخصات نمودار بار - جابه جایی پانل برشی شدیدا تحت تأثیر کمانش برشی صفحات نازک  فولادی است. معمولا مقاومت نهایی به تدریج بعد از اینکه کمانش برشی اتفاق افتاده کاهش می یابد

ظرفیت تغییر شکل نهایی پانل برشی متأثر از نسبت عرض به ضخامت پانل است . در این مطالعه نسبت عرض به ضخامت نمونه آزمایش شده را ۵۰ می گیریم و شروع كمانش برشی وقتی اتفاق می افتد که زاویه تغییر شکل جانبی آن به ۴٪ برسد ، تأخیر در کمانش برشی به تنهایی نشان دهنده افزایش ظرفیت شکل پذیری پانل برشی نیست اما کم شدن آسيب المان های غیر سازه ای وابسته و مربوط به پانل برشی است . شکل ۵ نشان دهنده مقدار انرژی ذخیره شده در تمام پانلهای آزمایش شده است

 

 

در شکل ۵ مجموع انرژی تلف شده بستگی به بارگذاری و افزایش جابه جایی ندارد. چون که پریود لرزشی طبیعت تصادفی دارد این مطالعات نشان می دهد انرژی به نسبت تاریخچه بارگذاری بی تفاوت است و این یکی از مزایای پانل برشی همانند میراگرهای لرزه ای است ، در پانلهای برشی استهلاک انرژی موثر تحت چرخه بار گذاری تصادفی ثابت می ماند ، پائل فولادی می تواند برای تقویت ساختمان های موجود موثر باشد . مطالعات آزمایشی برای تقویت قابهای بتنی توسط میراگرهای برشی فولادی در قسمت بعدی توضیح داده می شود.

تجربیات قبلی نشان می دهد که ساختمان هایی که مطابق مقررات امروزی طراحی و ساخته نشده اند ، نمی توانند در مقابل نیروی زلزله مقاومت کرده و متحمل خسارتهایی می شوند . در تایوان این ساختمانها اکثرا سازه های بتن آرمه هستند و نیاز به ترمیم برای بهبود مقاومت لرزه ای دارند ، قابهای ممان گیر BIB)) و پانلهای برشی فولادی ثابت شده که دارای مقاومت بالا و شکل پذیری بالا و حلقه های هیستربسس ثابتی و پایداری دارد . قاب مهار شده با بادبند شامل المانهای باربر و المانهای مهاربندی برای بار های جانبی هستند ، بارهای محوری توسط المانهای حمال (تیر) مهار می شوند و که تکیه گاههای جانبی المان کار جلوگیری از کمانش عضو را به عهده دارند ، دیوار برشی فولادی ساخته شده از LYP مانند یک المان باربر برشی زمانی که به خوبی ، طراحی شود ، می تواند رفتار خوبی در برابر نیروهای لرزه ای داشته باشد . در این تحقیق قابهای ممان گیر و دیوار برشی فولادی برای مقاوم سازی قابهای بتنی مورد استفاده شده اند و کارایی هر یک از آنها مورد آزمایش قرار می گیرد.

روش آزمایش:

قاب بتنی  با مقیاس 0.8 ساخته شده است . شکل ۶ نشان دهنده جزئیات قاب بتنی را نشان می دهد . یکی از فایهای بتنی بدون تقویت تست می شود که طبق MRF طراحی شده است . دومین نمونه توسط بادبند، ساخته شده از فولاد LYP100 مهار شده که طيق BIBLYP طراحی شده است . سومین نمونه بادبند از فولاد A36 و طبق BIBA36 طراحی شده است . چهارمین نمونه توسط دیوار برشی فولادی ساخته شده از فولاد LYP100 مهار شده است . شكل ۷ جزئیات بادبند ساخته شده از LYP100  را نشان می دهد ، نقطه تسلیم بادبند  فولاد A36 برابر با بادبند LYP است جزئیات دیوار برشی فولادی را در شکل ۳ دیدیم . نقطه تسلیم دیوار برشی تقریبا با بادبند LYP برابر است.

 

 

 

هر عضو تقویت کننده همانند بادبند و دیوار برشی فولادی متصل به قالب فولادی شکل که به بتن بسته است و از چهار تا H200*200*8*12  شکل ساخته شده در شکل ۸ نشان داده شده است . که محور کوچکتر H در قاب بتنی فرو رفته است ، گل میخ های برشی به صفحات جان H شکل جوش داده می شوند ، بادبند ها و دیوار برشی فولادی به این صورت در طول قاب فولادی به قاب بتنی متصل می شود ، که درون قاب فولادی و بتنی قرار می گیرد .

مشخصات مکانیکی فولاد استفاده شده در لیستی در جدول ۲ آمده است ، ومقاومت فشاری بتن در هنگام آزمایش 21.8  و 20.7 و 25  و 23.7 Mpa به ترتیب برای MRF و BIB- LYP و BIB - A36 و SSW - LYP بدست آمده است . بارگذاری چرخه ای بطور رفت و برگشت از طریق جک که کاملا به تیر محکم گشده وارد می شود ، مطابق شکل ۱۰ و تیر همیشه تحت فشار قرار می گیرد.

 

 

 

نتیجه آزمایش و تحقیق شکلهای 11 تا ۱۳ نشان دهنده ترکهای نمونه های بادبند LYP و بادبند با فولاد A36 و دیوار برشی فولادی به ترتیب تقریبا زاویه جانبی %۲۵ قرار می گیرند . جمع شدگی قطری باید از نوع LYP و A36 که هر دو تحت فشار و کشش قرار می گیرند در نتیجه ترکهای گسترده ای در ستون ایجاد می شود - دیوار برشی فولادی از نوع LYP تغيير شكل غير متقارنی از خود نشان داده است ، زمانی که بار از طرف راست اعمال می شود در اثر لنگر خمشی در نقطه ای که در شکل ۱۳ نشان داده شده است قاب فولادی از قاب بتنی  جدا می شود.

 

 

 

شکل ۱۴ نشان دهنده بار - جابه جایی های حلقه ای هیستریسس قاب مورد آزمایش است . با مقایسه قاب بدون مهار بندی ، سخت کننده ها و مقاومت تمام تقویت کننده های قاب به نتایج جالبی می رسیم . شکل ۱۵ نشان دهنده نیروی محوری در مقابل تغییر شکل به صورت حلقه های هیستریس که برای بادبند با فولاد LYP و A36 رسم شده است می باشد. شکل ۱۶ نشان دهنده حلقه های هیستریسس نیروی برشی در مقابل تغییر مکان افقی می باشد . آزمایش دیوار برشی فولادی نتیجه و واکنش غیر متقارن را به ما داد جدول ۳ خلاصه نتیجه آزمایش را بیان می کند نتایج آزمایشات نشان می دهد که ممانعت از کمانش بادبند و دیوار برشی فولادی در تقویت قابها موثر است ، سختی و مقاومت و شکل پذیری قاب ها بعد از تقویت کردن آنها بصورت جزئیات اتصال بین قاب بتنی و فاب فولادی بادبند عامل موثر است . و ساخت آسانی دارد . بادبند ها باعث بهبود مقاومت و شکل پذیری می شود . بهر حال جزئیات تقویت کننده های قابها برای دیوار برشی فولادی نیاز به مطالعات زیادی دارد.

 

 

 

نتیجه گیری کلی

1- مقاومت تسلیم و مقاومت نهایی فولاد LYP متاثر نسبت کرنشی است . مقاومت نهایی پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP به سرعت بارگذاری آن بستگی دارد . در این مطالعه اختلاف مقاومت نهایی با سرعت بالا و کم حدودا ۱۶٪ است. یعنی اگر سرعت بارگذاری به طور سریع باشد % ۱۶ بیشتر از حالتی است که بطور کند بارگذاری شود

2-ساخت و طراحی صحیح پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP فولاد به چرخش نسبی ٪۵ رسیده است که لازمه اتلاف انرژی بالایی است

-3 تحت بارپائل برشی ابتدا تسلیم موضعی رخ می دهد و با افزایش بار کماتش پانل رخ می دهد و در نتیجه پانل به بیرون قوس ورداشته و باعث کشش مقطع می شود . بعد از تسلیم شدن کامل پاتل نوارهای بیرونی صفحه از همه آخر باعث جذب انرژی می شود . بعنی ابتدا وسط صفحه باعث جذب انرژی شده و کم کم که به نقطه تسلیم می رسند این جذب انرژی به طرف پانل منتقل می شود که در آخر تمام صفحه به نقطه تسلیم می رسند، که باعث اتلاف و جذب انرژی بسیار زیادی می شوند

مراجع

1- کتاب مقدمه ای بر دیوار برشی فولادی نوشته دکتر سعید صبوری

2. Astaneh-Asi, A. (2006). "Steel plate shear walls, U.S.-Japan Workshop onSeismic Fracture Issues in Steel Structure, San Francisco.

 3- Seismic Assessment and Strengthening Method of Existing RC Buildings in Response to Code Revision shun-Tyaan Chen-Van Jeng- Sheng-in Che-heighcng Chen

 

چهارشنبه ۰۳-۰۵-۱۳۹۷